Udar mózgu to bardzo niebezpieczny stan powstający w wyniku zatrzymania dopływu krwi do jego tkanek. Wtedy też dochodzi do obumarcia części mózgu.
Niestety symptomy udaru mózgu występują nagle, przez co nie mamy zbyt wiele czasu na podjęcie akcji ratunkowej. Tylko szybka reakcja może uratować komuś życie.
Na temat udaru mózgu postanowiliśmy porozmawiać z doktor Izabelą Sempik, kierownikiem pododdziału udarowego w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym w Legnicy.
GZ: Czy to prawda, że udar mózgu jest główną przyczyną niepełnosprawności i drugim pod względem częstości powodem zgonów?
dr. Izabela Sempik: W Polsce na pierwszym miejscu przyczyną zgonów są choroby układu krążenia: choroba niedokrwienna serca i ostry zawał mięśnia sercowego. Zaraz za nimi pojawiają się choroby naczyń mózgowych, a to właśnie udary mózgu. Udary niedokrwienne mózgu oraz udary krwotoczne wywołują szereg objawów neurologicznych, które doprowadzają do niepełnosprawności osoby dotkniętej tym schorzeniem. Ponadto są przyczyną zespołów otępiennych. Według różnych danych, uważa się, że do 50 proc. osób po przebytym udarze pozostanie z różnego stopnia niesprawnością, u 30 proc. wystąpi zespół depresyjny, a ok. 12 proc. rozwinie się zespół otępienny w ciągu roku. Kolejne incydenty udarowe pogłębiają niesprawność ruchową, intelektualną i językową, a także skracają życie.
Jaka to może być niepełnosprawność?
– Deficyty neurologiczne wywołane udarem mózgu zawsze występują w sposób nagły i nieoczekiwany. Objawy uszkodzenia centralnego układu nerwowego to niedowład, zaburzenia równowagi, zaburzenia mowy i jej rozumienia, zaburzenia widzenia, a także objawy ostrego majaczenia objawiającego się zaburzeniami zachowania. Wszystkie z powyższych objawów powodują szeroko rozumianą niepełnosprawność. Pacjent w chwili wystąpienia udaru z osoby samodzielnej i w pełni funkcjonującej, staje się osobą zależną od otoczenia. Wymaga rehabilitacji, terapii logopedycznej, całodobowej opieki i pielęgnacji, niekiedy żywienia przez sondę lub gastrostomię. Dla osób bliskich niejednokrotnie wiąże się to z zupełną destabilizacją życia rodzinnego i zawodowego, koniecznością korzystania z pomocy socjalnej.
Wiem, że nigdy nie należy lekceważyć niepokojących objawów. Jakie są objawy udaru mózgu?
– Udar mózgu może powodować objawy związane bezpośrednio z miejscem uszkodzenia centralnego układu nerwowego: niedowład mięśni twarzy i kończyn, zaburzenia mowy, zaburzenia połykania, zawroty głowy, zaburzenia pola widzenia lub nawet nagła ślepota. Niejednokrotnie obserwujemy także inne objawy: zaburzenia świadomości włącznie ze śpiączką, zaburzenia zachowania, napady padaczkowe, wymioty, nierówność źrenic. Pojawiają się one często w przypadku, gdy strefa dokonanego udaru jest rozległa.
Czy to prawda, że szybkie rozpoznanie to szansa na skuteczne leczenie i uniknięcie niepełnoprawności? Czy to pozwala na całkowity brak skutków udaru?
– Obecnie w Polsce mamy dostęp do leczenia naszych pacjentów wszelkimi metodami, które w Europie i na świecie funkcjonują od lat. W większości ośrodków neurologicznych prowadzimy leczenie trombolityczne, które niezmiennie jest „złotym standardem”. Podajemy dożylnie lek – rekombinowany tkankowy aktywator plazminogenu, który ma na celu zrekanalizować (przyp.red udrożnić) zamknięte naczynie, a tym samym spowodować ponowny napływ krwi do mózgu. Wyniki badań jednoznacznie wykazują, że leczenie trombolityczne rozpoczęte w ciągu pierwszych 4,5 godziny od wystąpienia udaru w sposób istotny zmniejszają ryzyko niesprawności w ciągu 3-6 miesięcy od zachorowania. Ponadto od 2018 roku w Polsce jest prowadzony program pilotażowy leczenia endowaskularnego, za pomocą trombektomii mechanicznej. W województwie dolnośląskim ośrodkiem prowadzącym takie leczenie jest Klinika Neurologii Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu. Kierujemy tam wszystkich chorych z udarem mózgu z potwierdzoną w badaniu angiografii tomografii komputerowej niedrożnością dużego naczynia mózgowego oraz mieszczących się w „oknie terapeutycznym” do 6 godzin od zachorowania. Wiele randomizowanych badań daje podstawy do sformułowania jednoznacznego wniosku, że zastosowanie trombektomii mechanicznej pozwala na uniknięcie zgonu lub niesamodzielności w ciągu 90 dni po udarze mózgu.
Co robić by zminimalizować ryzyko udaru mózgu?
– Na wiele czynników ryzyka chorób naczyniowych mózgowia mamy zdecydowany wpływ. Przede wszystkim systematyczne i właściwe leczenie chorób bezpośrednio wywołujących udar mózgu. Są to: leczenie nowoczesnymi doustnymi lekami przeciwzakrzepowymi w przypadku migotania przedsionków, skuteczna terapia hipotensyjna w przypadku nadciśnienia tętniczego oraz rzetelna kontrola glikemii w przypadku cukrzycy. Ponadto niemniej ważną kwestią jest modyfikacja stylu życia: redukcja masy ciała, prowadzenie diety niskotłuszczowej i ograniczenie spożycia soli i cukru, unikanie palenia tytoniu, zmniejszenie spożycia alkoholu, i oczywiście aktywność fizyczna.
Znajomość objawów i szybkość reakcji mogą uratować życie. Dlatego warto zapamiętać akronim słowa UDAR jak na poniższej grafice.
Artykuł powstał w ramach akcji edukacyjnej „Zadbaj o serce w swojej rodzinie”, która ma na celu edukację na temat chorób dotykających nasze rodziny: udaru mózgu, migotania przedsionków i cukrzycy typu 2. Akcja zwraca uwagę na profilaktykę, leczenie i przeciwdziałanie konsekwencjom ww. schorzeń. W trosce o zdrowie Polaków, autorytety medyczne z zakresu neurologii, kardiologii i diabetologii dzielą się swoim doświadczeniem i wiedzą związaną z tymi groźnymi chorobami cywilizacyjnymi.
Więcej informacji na temat udaru mózgu można znaleźć na stronie społecznej kampanii edukacyjnej www.stopudarom.pl.
