Każdy rodzic może zatrudnić nianię bez konieczności zakładania własnej firmy. Wystarczy podpisać umowę aktywizacyjną. Dzięki temu zatrudniający, czyli rodzic nie musi płacić składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne za nianie gdyż te są finansowane z budżetu państwa.
W województwie dolnośląskim legalnie zatrudnionych jest obecnie 506 niań. Zwykle nianiami są kobiety, tylko niewiele ponad 3 proc. spośród zatrudnionych niań stanowią mężczyźni. Zatrudnienie niani na podstawie umowy uaktywniającej, czyli umowy zlecenia z osobą fizyczną sprawującą opiekę nad dziećmi, nie jest trudne i z pewnością jest korzystne finansowo zarówno dla rodziców, jak i opiekunki. Umowę z nianią, od której składki będą płacone z budżetu państwa rodzic może podpisać wtedy, gdy dziecko, którym niania będzie się opiekować, ma od 20 tygodni do 3 lat (ewentualnie do 4 lat, jeżeli nie ma możliwości zapewnienia dziecku opieki przedszkolnej).
Do umowy tej stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, dlatego musi ona określać takie elementy jak: strony umowy; cel i przedmiot umowy; czas i miejsce sprawowania opieki; liczbę dzieci powierzonych opiece; obowiązki niani; wysokość wynagrodzenia oraz sposób i termin jego wypłaty; czas, na jaki umowa została zawarta; warunki i sposób zmiany, a także rozwiązania umowy. Nianią nie może być osoba niepełnoletnia ani żaden z rodziców. Jednak członkowie rodziny wcale nie są wykluczeni z takiej formy zatrudnienia, bo umowę taką można zawrzeć np. z babcią, dziadkiem czy inną spokrewnioną osobą. Żeby wszystko odbywało się w świetle prawa, rodzic musi zgłosić taki fakt w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Gdy zgłasza siebie, jako płatnika składek pobiera w tym przypadku formularz ZUS ZFA. Zgłaszając nianię, jako osobę ubezpieczoną, niezbędny jest formularz ZUS ZUA - jeżeli dana osoba będzie podlegała ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu. Osobę, z którą zawarto umowę należy zgłosić do ubezpieczenia w ciągu 7 dni.
Trzeba pamiętać, że budżet państwa sfinansuje tylko składki obliczone od wynagrodzenia niani nieprzekraczającego kwoty minimalnego wynagrodzenia. Jeśli niania zarabia więcej, nadwyżkę rozlicza i opłaca rodzic.
Na podstawie takiej umowy nianie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu i rentowemu oraz ubezpieczeniu wypadkowemu. Natomiast ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne. Oficjalnym płatnikiem składek jest jeden z rodziców dziecka, ale w praktyce składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe niań finansuje budżet państwa. Ewentualną składkę na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe finansuje zatrudniona opiekunka. Rodzic potrąca tę składkę z pensji i odprowadza do ZUS. Oczywiście niania obowiązkowo podlega także ubezpieczeniu zdrowotnemu, a składkę tę finansuje budżet państwa.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych opłaca za nianię składki finansowane przez budżet państwa w następujących przypadkach:, gdy rodzice są zatrudnieni na podstawie umowy o pracę, świadczą usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej (np. umowy agencyjnej, umowy zlecenia), prowadzą pozarolniczą działalność, prowadzą działalność rolniczą (z wyjątkiem osoby podlegającej ubezpieczeniu społecznemu rolników, jako domownik).
Rodzic, który podpisał umowę uaktywniającą z nianią, musi do 15. dnia następnego miesiąca dostarczyć do ZUS dokumenty rozliczeniowe. - Trzeba pamiętać, że budżet państwa sfinansuje tylko składki obliczone od wynagrodzenia niani nieprzekraczającego kwoty minimalnego wynagrodzenia – informuje Iwona E. Kowalska, rzecznik regionalny ZUS województwa dolnośląskiego.
Nie ma potrzeby comiesięcznego składania dokumentów rozliczeniowych za nianię. Wystarczy złożyć komplet dokumentów za pełny poprzedni miesiąc. Uwaga: jeśli w przyszłości miesięczne wynagrodzenie niani zmieni się, rodzic zobowiązany jest do ponownego złożenia rozliczenia.
Co zrobić, gdy niania zachoruje?
Jeśli niania wyraziła chęć podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu i została przez nas zgłoszona do tego ubezpieczenia, może uzyskać zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne. Należy jednak pamiętać o tym, że prawo do zasiłku chorobowego ma po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Nieco inaczej sytuacja wygląda, jeśli niania ulegnie wypadkowi w drodze do pracy i z pracy. Wówczas nabędzie prawo do zasiłku chorobowego od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego. Niania, która zachorowała otrzyma od lekarza zaświadczenie lekarskie, które osoby zatrudniające nianię, wraz z wypełnionym drukiem ZUS Z-3a, powinny złożyć w placówce ZUS.
